بررسی تغییرات مکانی ویژگی‏‏های مورفومتری رسوبات بستر در جهت پایاب رودخانه (مطالعة موردی: حوزة آبخیز قلعه‏سر ساری)

بررسی خصوصیات شکل مواد‏ بستر و تغییرات مکانی آن ها در طول حوزة ‏آبخیز می‏تواند به شناخت بیشتر فرایندهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حوزة ‏‏آبخیز کمک کند و بسته به تغییرات مکانی این رسوبات در طول رودخانة اصلی و مخزن سد اهمیت زیادی در مکان‏یابی سازه‏های هیدرولیکی و مدیریت مناسب مخازن سدهای بزرگ دارد. با توجه به مطالعات اجرایی احداث سد مخزنی چهاردانگة ساری، این پژوهش در حوزة ‏‏آبخیز قلعه‏سر در بالادست حوزة ‏‏آبخیز چهاردانگة مازندران انجام پذیرفت. بدین‏منظور، پس از شناسایی منطقة مورد نظر، شش مقطع در طی آبراهة اصلی در جهت پایین‏دست رودخانه تعیین شد و برداشت رسوبات بستر به شیوة ترکیبی انجام گرفت. نمونه‏ها در آزمایشگاه آنالیز شد و ویژگی‏های مورفومتری رسوبات‏ بستر، شامل چولگی، کشیدگی، میانگین، نما، درصد شن، ماسه، سیلت، رس، بافت رسوبات، اندازه‏های بزرگ، متوسط، کوچک ذرات، قطر ظاهری، کرویت، گردشدگی، ضریب ‏پهنی، عامل شکل، و d10، d50، و d90 رسوبات بستر، در جهت پایاب اندازه‏گیری و محاسبه شد. نتایج بررسی در جهت پایین دست نشان داد که دامنة تغییرات عامل ‏شکل و کرویت روندی کاهشی، دامنة تغییرات متوسط اندازة ذرات و گردشدگی روندی افزایشی، دامنة تغییرات ضریب‏ پهنی روندی پیچیده، و دامنة تغییرات اندازة سه‏محوری روندی یکنواخت و ناچیز داشته است. نتایج این بررسی، همچنین، نشان داد که این تغییرات ممکن است تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافی، لیتولوژی، و زمین ساخت منطقه قرار گرفته باشد.